Da li jezgro planete Zemlje menja smer rotacije?

Prema najnovijoj studiji tima naučnika sa Pekinškog univerziteta rotacija Zemljinog unutrašnjeg jezgra je stala 2009. godine, a zatim se pokrenula u suprotnom smeru.

Naša trenutna znanja o rotaciji Zemljinog  unutrašnjeg jezgra utemeljena su na mišljenu da jezgro rotira suprotno od smera kazaljke na satu, ako se rotacija posmatra sa Severnog pola, na isti način kao i površina planete. Međutim, studija bazirana na analizi podatka o seizmičkim talasima i promenama talasa u proteklih 60 godina pokazuje da je rotacija Zemljinog unutrašnjeg jezgra usporena 2009. godine do potpunog obustavljanja, a nakon toga je pokrenuta u suprotnom smeru.

Autori studije smatraju da unutrašnje jezgro rotira prvo u jednom smeru, a zatim u drugom, poput uzmaha i da je za jedan ciklus unutar kojeg je obuhvaćena rotacija u oba smera potrebno oko 70 godina. Prema rezultatima istraživanja prethodna promena smera rotacije unutrašnjeg jezgra se desila sedamdesetih godina prethodnog veka, a predikcija je da će se naredna dogoditi sredinom četrdesetih godina ovog veka. Spoljašnje jezgro uvek prati smer rotacije ostatka planete.

Planeta Zemlja se sastoji od kore, omotača – plašta i jezgra – spoljašnjeg i unutrašnjeg. Danas se znamo da je  jezgro lopta prečnika 3480km u kojoj je skoncentrisano između 10 i 20% ukupne mase planete zbog velike gustine, da u njemu vladaju veoma visoki pritisci i temperature do 6627 stepeni Celzijusa. Spoljašnje jezgro se nalazi na dubini od 2890km ispod Zemljine površine i sastoji se od tečnog gvožđa i nikla. Unutrašnje jezgro počinje na dubini od 5000km i čine ga gvožđe i nikl u čvrstom  stanju koje nastaje usled izloženosti metala visokim pritiscima.

Danas znamo da magnetosfera tj. Zemljino magnetno polje nastaje kao rezultat više činilaca različitog porekla i čini dinamički „balon“ koji omogućava čovekov opstanak na planeti. Unutrašnje magnetno polje potiče od kretanja pregrejanog tečnog gvožđa i drugih metala koji se nalaze u spoljašnjem delu Zemljinog jezgra. Kao i voda u okeanima, i tečni metali u jezgru imaju struje koje se kreću usled toplote jezgra i Zemljine rotacije. Sporo kretaje tečnih metala koji nose različite količine pozitivnog i negativnog naelektrisanja stvaraju električne struje, dok promena struje stvara magnetno polje. Zbog ovoga Zemlju smatramo velikim elektromagnetom. Magnetno polje kore potiče od namagnetisanih stena u Zemljinoj kori. Spoljašnje magnetno polje nastaje od električnih strujanja u jonosferi i magnetosferi usled interakcije sa solarnim elektromagnetnim zračenjem. Na kraju, magnetno polje u kori i gornjem delu omotača nastaje usled elektromagnetne indukcije izazvane promenom spoljašnjeg magnetnog polja tokom vremena.

Za opisivanje unutrašnjeg magnetnog polja Zemlje se koristi model magnetnog dipola koji sadrži dva geomagnetna pola – južni i severni i koji je nagnut pod uglom od 11,5° u odnosu na osu rotacije. Magnetni polovi Zemlje se ne podudaraju sa geografskim polovima, a njihov položaj se menja tokom vremena. Interesovanje savremenih naučnika okupirano je praćenjem i otkrivanjem uzroka promena jačine magnetnog polja i položaja magnetnih polova. Evropska svemirska agencija je 2013. godne lansirala tri  Swarm satelita koji prate promene magnetnog polja.

Dugogodišnja istraživanja magnetnog polja,  za koje znamo da nam pomaže da se orjentišemo u prostoru pomoću kompasa, štiti nas od kosmičkog zračenja i naleta naelektrisanih čestica tokom solarnih vetrova, ali nam daje i priliku da uživamo u polarnoj svetlosti Aurori Borealis i Aurori Australis upotpunjena je njegovim zvukom 2022. godine.

Analizirajući podatke dobijene u studiji, naučnici Pekinškog univerziteta su došli do zaključka da je rotacija unutrašnjeg jezgra uzrokovana elektromagnetnom silom nastalom tokom kretanja tečnih metala u spoljašnjem jezgru. Međutim, gravitacija Zemljinog plašta deluje u suprotnom smeru, te na taj način usporava, zaustavlja i na kraju utiče na promenu smera rotacije unutrašnjeg jezgra.

Pronalaženje odgovora na pitanja koliko promena smera rotacije unutrašnjeg jezgra može da utiče na brzinu rotacije cele planete i na to koliko dugo traje dan, te da li to ima uticaja na kvalitet života na planeti ostavljeno je za naredna istraživanja koja će upotpuniti sliku o karakteristikama magnetnog polja Zemlje.

Leave a Reply

Your email address will not be published.